Napijmy się herbaty: Jak (nie) jeść pałeczkami

Jedzenie pałeczkami może dla wielu przyzwyczajonych do widelca i noża osób bardzo kłopotliwe, ale zapewniam, że kiedy naprawdę się opanuje tą sztukę, to satysfakcja jest wręcz ogromna. Niewątpliwie z początku czekają na śmiałków różne trudności, a smaczne posiłki w azjatyckich knajpkach nie raz przestygną, ale nie co się poddawać, bo w końcu pałeczkami jedzą miliony ludzi na całym świecie i podobnych osób jest relatywnie więcej, niż posługujących się nożem i widelcem.

Jest to uzasadnione z punktu widzenia filozofii żywienia, ponieważ zmusza do wolniejszego jedzenia, a co za tym idzie dokładnego przeżuwania każdego kęsa. Warto nauczyć się tej sztuki, by poczuć niepowtarzalny klimat i smak orientalnej kuchni, a przy okazji zamienić swoje posiłki w pasjonującą partię szachów z własnymi kubkami smakowymi. Trudno powiedzieć czemu dania azjatyckie smakują lepiej gdy spożywamy je pałeczkami – siła sugestii, a może doświadczenie 5 tysięcy lat dziedzictwa kulturalnego?

Kiedy dokładnie Chińczycy zaczęli stosować pałeczki do końca nie wiadomo, ale pierwsze zapiski na ten temat datowane są około 2000 lat wstecz, choć są też teorie, że prymitywnymi formami patyczków (gałązki, kawałki drewna) podczas spożywania pokarmów posługiwały się już prymitywne chińskie plemiona. Innym zastosowaniem miało być wyjmowanie pieczonych potraw z rozgrzanych palenisk. O pałeczkach rozpisał się z kolei Konfucjusz, informujący nas, że pałeczki już były powszechnie stosowane przez cesarską dynastię Shang (1766 – 1122) p.n.e.

Czarujący w ich przypadku jest fakt, że przez te setki lat właściwie jedyną rzeczą jaka uległa zmianie jest materiał z jakich są wykonane pałeczki, bo sama idea pozostała ta sama. Czynność ta więc stanowi odzwierciedlenie dawnych chińskich oraz japońskich zwyczajów i wierzeń. Pałeczki wręcz były uznawane za swego rodzaju święte narzędzie, które stanowi pomost łączący zwykłych ludzi z bóstwami. Konfucjusz wręcz uważał, że posiadanie noża przy stole to akt agresji nie przystający mężczyźnie, a jego filozofia miała znaczącą rolę w rozpowszechnieniu stosowania pałeczek w krajach azjatyckich.

W języku japońskim na pałeczki mówi się HASHI i – co ciekawe – są ich różne rodzaje, stosowane w zależności od tego, do czego mają służyć: jedzenia posiłków, przygotowywania potraw, czy choćby pałaszowania ciast i słodyczy. Różnią się też materiałami, z jakich są wykonane. Mamy cenne pałeczki wykonane z kości słoniowej, szlachetnych kamieni (na przykład ze szmaragdu), jak i różnorodnych metali (stopy cyny z ołowiem, złoto, srebro), ale oczywiście najbardziej są znane pałeczki bambusowe i drewniane, często jeszcze dodatkowo zdobione malunkami i rysunkami.
Dobór pałeczek jest związany z miejscem człowieka w społeczeństwie tzn. przeciętne azjatyckie domy korzystają z pałeczek wykonanych z wierzbowego drewna, bambusa, lub plastikowych (każdy domownik ma swoje ulubione pałeczki, które często trzyma się w specjalnym futerale lub pudełku). Złote pałeczki używane są najczęściej przez wysoką arystokrację czy rodzinę królewską. W Japonii obecnie ogromną popularnością cieszą się tzw. WARIBASHI, czyli pałeczki zrobione z jednego kawałka drewna, które łatwo można rozłamać na dwie części, co zapewnia nie tylko wygodę, ale i jednorazowość ich użycia. Używa się ich w różnych restauracjach i miejscach, gdzie można coś zjeść poza domem.
Na koniec mała uwaga na temat jedzenia sushi, bo wielokrotnie spotkałem się z pytaniami na ten temat. Otóż przysmak ten można jeść zarówno pałeczkami, jak i palcami – oba te sposoby są jednakowo poprawne i nikogo w ten sposób nie urazimy. Jak wiadomo przeciętnemu europejczykowi posługiwanie się pałeczkami może z początku sprawiać pewne kłopoty, ale nie czytelnikom tego bloga – ludziom ambitnym, którzy sięgną po “;japońskie sztućce”;, zamiast iść na łatwiznę i jak pierwszy lepszy leniuch raczyć się sushi palcami.

Lista możliwych błędów podczas jedzenia pałeczkami. Skorzystałem tutaj z wyników ankiety, wykazującej najczęściej występujące błędy w japońskim savoir vivre:

1	渡し箸	watashi bashi: Kładzenie pałeczek bokiem na górze naczynia
2	探り箸	saguri bashi: Mieszanie w zupie w poszukiwaniu ostatniego kawałka tofu itd.
3	突き箸・刺し箸	tsuki bashi, sashi bashi: Przebijanie jedzenia pałeczkami
4	直箸	choku bashi: Używanie własnych pałeczek, zamiast tych służących do podawania jedzenia, by wziąć coś ze wspólnego naczynia
5	もぎ箸	mogi bashi: Zjadanie resztek ryżu i jedzenia przyczepionych do pałeczek
6	重ね箸	kasane bashi: Jedzenie potrawy bez przerwy (łapczywość?)
7	持ち箸	mochi bashi: Chwycenie naczynia, szklanki tą samą ręką, w której trzymamy nasze pałeczki
8	迷い箸	mayoi bashi: Machanie pałeczkami nad potrawami gdy zastanawiamy się, co następne zjeść
9	受け箸	uke bashi: Trzymanie pałeczek, gdy prosimy o dokładkę ryżu
10	掻き箸	kaki bashi: Trzymanie miski przy ustach i wydobywanie pałeczkami resztek potrawy
11	舐り箸	neburi bashi: Zlizywanie pałeczek
12	撥ね箸	hane bashi: Odpychanie nielubianych składników potrawy pałeczkami
13	寄せ箸	yose bashi: Przyciąganie potrawy bliżej nas za pomocą pałeczek
14	洗い箸	arai bashi: Mycie pałeczek w zupie
15	指し箸	sashi bashi: Wskazywanie ludzi lub przedmiotów pałeczkami
16	すかし箸	sukashi bashi: Zamiast obrócić rybę na drugą stronę – wygrzebywanie mięsa spod kości
17	揃え箸	soroe bashi: Nagłe pchanie potrawy za pomocą pałeczek
18	空箸	kara bashi: Podnoszenie jedzenia, ale bez spożywania
19	移り箸・渡り箸	utsuri bashi, watari bashi: Mierzenie na jedną potrawę, by nagle zmienić zdanie i sięgnąć po inną
20	涙箸	namida bashi: Skapywanie zupy z pałeczek

Które złe maniery najczęściej zauważasz u innych osób jedzących pałeczkami? – pytanie zadane ankietowanej grupie Japończyków.

1	仏箸	hotoke bashi: Ulubiony błąd gajinów – zostawianie pałeczek po jedzeniu na misce	100%
2	指し箸	sashi bashi: Wskazywanie na ludzi lub rzeczy za pomocą pałeczek	91.9%
3	叩き箸	tataki bashi: Robienie hałasu przez uderzanie naczynia pałeczkami	90.1%
4	寄せ箸	yose bashi: Przybliżanie innych potraw pałeczkami	84.8%
5	舐り箸	neburi bashi: Zlizywanie pałeczek	73.4%
6	合わせ箸	awase bashi: Przekazywanie jedzenia od pałeczek do pałeczek	71.0%
7	噛み箸	kami bashi: Żucie pałeczek	68.2%
8	涙箸	namida bashi: Skapywanie zupy z pałeczek	67.4%
9	突き箸・刺し箸	tsuki bashi, sashi bashi: Nabijanie jedzenia pałeczkami a następnie spożywanie potrawy	62.6%
10	せせり箸	seseri bashi: Bawienie się jedzeniem pałeczkami	62.1%
11	迷い箸	mayoi bashi: Machanie pałeczkami nad jedzeniem i zastanawianie się, co wziąć	56.1%
12	移り箸・渡り箸	utsuri bashi, watari bashi: Nagła zmiana zdania przy mierzeniu na jedną potrawę, a wzięciu drugiej	49.9%
13	空箸	kara bashi: Wzięcie jedzenia, ale bez spożywania	49.5%
14	違い箸	chigai bashi: Używanie dwóch nie pasujących do siebie pałeczek	48.0%
15	洗い箸	arai bashi: Mycie pałeczek w zupie	46.2%
16	撥ね箸	hane bashi: Odpychanie nielubianego jedzenia pałeczkami	36.0%
17	揃え箸	soroe bashi: Nagłe odpychanie jedzenia pałeczkami	35.0%
18	掻き箸	kaki bashi: Trzymanie miski przy ustach i wydobywanie pałeczkami resztek potrawy	33.1%
19	持ち箸	mochi bashi: Chwycenie naczynia lub szklanki ręką w której trzymamy pałeczki	29.8%
20	込み箸	komi bashi: Wpychanie za dużo jedzenia na raz do ust	28.0%